Herkese iyi günler, bu yazının paylaşılmasından birkaç gün önce ZKsync, Elastic Chain’i tanıttı. Bu blog yazısında, Elastic Chain’i 7 temel soru üzerinden inceleyeceğiz. Keyifli okumalar!
1) Elastic Chain Nedir?
Elastic Chain, ZKsync tarafından tanıtılan, sürekli olarak genişleyebilen ve matematiksel olarak güvence altına alınan bir blockchain’dir. Bu ağ, kullanıcılara kolay ve sezgisel bir deneyim sunmayı hedeflemektedir.
2) Elastic Chain Nasıl Ortaya Çıktı?
Ethereum’un işlem ücretlerini azaltmak için rollup teknolojisini kullanması, likiditeyi ve kullanıcı deneyimini parçalamıştı. Bu sorunları çözmek için, ZKsync 3.0 güncellemesi 7 Haziran 2024 tarihinde yayımlandı ve ZKsync’in L1 köprüsünü, birlikte çalışabilir ZK Chain’lerini destekleyen ortak bir router sözleşmesine dönüştürdü. Böylece, Elastic Chain, ZKsync’i tek bir Ethereum L2’den, birden fazla zincir ile çalışabilen bir ağa dönüştürdü.
3) Multi-Chain’in Problemi Nedir?
Etkileyici işlem kapasitesine rağmen, multi-chain ekosistemi kullanıcı deneyimi, sermaye verimliliği ve ağ bütünlüğü konusunda önemli eksikliklere sahiptir. USDT gibi varlıkları BSC’ye köprülemek karmaşık ve risklidir; güvenilir köprüler bulmak, onayları beklemek ve gas ücretleri için çeşitli tokenleri yönetmek gerekmektedir. Üçüncü taraf köprüler, cross-chain transferlerini kolaylaştırırken, hack’lere karşı savunmasızdır ve yüksek likidite gerektirir, bu da kullanıcılar için önemli ücretler doğurur. Blockchain ve rollup sayısı arttıkça, bu sorunların daha da kötüleşmesi beklenmektedir.
4) Elastic Chain Nasıl Çalışır?
Elastic Chain’in mimarisi üç ana bileşenden oluşur: ZK Router, ZK Gateway ve ZK Chains.
ZK Router, ağın temelini oluşturur ve Ethereum üzerinde bir dizi akıllı sözleşme olarak uygulanır. Ağın state’ini yönetir, zincir kayıtlarını işler ve shared liquidity’i korur.
ZK Gateway, Ethereum ve ZK Chains arasında ara katman (middleware) olarak işlev görür, tam birlikte çalışabilirlik sağlar ve etkileşimleri optimize eder. ZK Chains’in Ethereum üzerinde yerleşmesini sağlar, proof’ları ve verilerini Gateway aracılığıyla göndermelerine olanak tanır. Bu, L1 doğrulama maliyetlerini azaltmak, daha küçük partiler için state farklarını sıkıştırmak ve bunları daha büyük, daha verimli partiler halinde L1’e iletmek gibi avantajlar sağlar. Her ZK Chain’inin canlılığı, bağımsız validatorler tarafından yönetilir, bu nedenle Gateway bunu etkilemez ve zincirler isterlerse Gateway ağından ayrılabilir. Ayrıca, Gateway, cross-chain zorunlu işlemleri daha uygun fiyatlı hale getirerek sansür direncini artırır. ZKsync governance tarafından belirlenen bir ERC20 token kullanılarak merkezi olmayan, güvenilir bir validator grubu tarafından işletilir, validatorleri köprüleme ve state farkı verilerini yayınlama ücretleriyle teşvik eder, ağın dayanıklılığını ve güvenilirliğini sağlar. Bu, verilerin doğrudan Ethereum üzerinde yerleşmesinden daha ucuz hale getirir.
ZK Chains, ZK Stack framework’ü kullanılarak inşa edilir ve tamamen özelleştirilebilir, bağımsız olarak çalışır, ancak ZK Gateway ve L1 akıllı sözleşmeleri aracılığıyla birbirine bağlıdır. Bu, cross-chain işlemlerini güvenli ve uygun maliyetli hale getirir. ZK Chains, ZK Gateway’i kullanmak zorunda değildir; doğrudan Ethereum’a yerleşebilir ve istedikleri zaman Gateway kullanımı ile doğrudan Ethereum’da yerleşme arasında geçiş yapabilirler. Bu esneklik, ZK Chains’in spesifik ihtiyaçlarına ve tercihlerine göre operasyonlarını optimize etmelerini sağlar.
Elastic Chain’i daha iyi anlamak için günlük hayat örneğiyle somutlaştıralım: Elastic Chain’i akıllı evler ağı gibi düşünün. ZK Router, ağdaki tüm cihazları (zincirleri) ve enerji akışını (likiditeyi) yöneten kontrol sistemi gibi çalışır. Bu sistem, herhangi bir sorunu izler, ayarları düzenler ve tüm cihazların çalışmasını sağlar. ZK Gateway, farklı akıllı cihazlar (zincirler) arasındaki etkinlikleri ve veri transferini koordine eden komuta merkezi gibi işlev görür. Her ZK Chain, akıllı evin bağımsız bir cihazı veya odası gibi çalışır, ancak tüm ev ağı boyunca verimli ve güvenli bir işletim sağlar.
5) Elastic Chain’in Avantajları Nelerdir?
- Kullanım Kolaylığı: Kullanıcılar, tek bir adres kullanarak birden fazla zincir üzerinde hızlı onaylarla işlem yapabilirler. Sadece tek bir imza gereklidir ve işlem ücretleri herhangi bir likit token ile ödenebilir veya dApp tarafından sponsor edilirse ücretsiz olabilir.
- Düşük Maliyet: Cross-chain işlemleri, tek bir ZK Chain’i içindeki işlemler kadar uygun maliyetlidir. Zincirlerin sayısı ve kapasitesi artabilir, ancak bu, işlem maliyetlerini etkilemez.
- Matematiksel Güvenlik: Tüm işlemler, dürüst çoğunluk varsayımlarına (honest majority assumptions) dayanmadan Ethereum tarafından doğrulanır ve zorlanır. Uzun vadede, kullanıcılar işlemleri akıllı telefonlarıyla doğrulayabilecekler.
6) Elastic Chain’de Kullanıcı Deneyimi Nasıl?
Elastic Chain, tek bir blockchain gibi hissettiren kesintisiz ve sezgisel bir kullanıcı deneyimi sunar. Kullanıcılar, FaceID veya Passkeys ile tek dokunuşla sisteme giriş yapabilir, herhangi bir ZK Chain’inde kripto varlıklarını köprüleme veya parçalanma (fragmentation) ile uğraşmadan kullanabilir ve Ethereum Multi-Chain Address (EMCA) standardı sayesinde hızlı ve ucuz işlemlerden faydalanabilirler. Örneğin, bir kullanıcı Lens destekli bir uygulama aracılığıyla $BONSAI kazanabilir ve ardından en iyi getiriyi sunan bir DeFi uygulamasına kolaylıkla geçiş yapabilir. Bu sadelik, kullanıcıların sevdikleri uygulamalara odaklanmasını sağlarken, ZK chain’lerinin birbirine bağlı ağından faydalanmalarını sağlar.
7) Elastic Chain Diğerlerine Kıyasla Nasıl?
Elastic Chain konsepti SmartCon 2022’de “Hyperchains without Bridges” olarak tanıtıldığından beri, Optimism (Superchain) ve Polygon (AggLayer) gibi çeşitli ekipler kendi “chain-of-chains” geliştirdiler. AMM testleri kullanılarak Uniswap V2 tarzı havuzlar ile yapılan son karşılaştırmalarda ZKsync Era, Polygon zkEVM ve OP Mainnet’in throughput kapasitesi ölçüldü. Test sonuçlarını aşağıdaki resimde bulabilirsiniz:
Kapanış
Umarım bu blog yazısı, Elastic Chain ve mimarisi hakkında faydalı bir kaynak olmuştur. Bu yazı, ZKsync tarafından paylaşılan “Introducing the Elastic Chain” kaynağından yararlanılarak hazırlanmıştır.